Κατερίνα Τσιρίδου: «Το ρεμπέτικο είναι πάντα στην καθημερινότητά μας, γιατί είναι πάρα πολύ απλοί οι στίχοι,απλοί, ουσιαστικοί και διαπεραστικοί» (Α' Μέρος)

Συνέντευξη
στον Κωνσταντίνο Καραγιαννόπουλο 

Από την πρώτη φορά που ήρθαμε σε επικοινωνία μου ζήτησε να της μιλάω στον ενικό. Η φωνή της δεν είχε τίποτε το επιτηδευμένο και τα λόγια της φανέρωναν πως έχω να κάνω με μια γυναίκα που… «δεν χαρίζει κάστανα»…

Η συνέντευξη κράτησε πάνω από το αναμενόμενο και καθ’ όλη την διάρκειά της η Κατερίνα ήταν αυτό που θα λέγαμε, η ψυχή της παρέας. Η ζωντάνια της, το ταπεραμέντο της και αυτή η αύρα που σε καθηλώνει, κυριαρχούσαν στο καφέ της Αγίας Παρασκευής.

Το Μουσικό μας Καφενείο συναντά την Κατερίνα Τσιρίδου και συζητάμε μαζί της εφ’ όλης της ύλης. 

• Τι είναι το ρεμπέτικο και ποια η διαφορά του από τα σμυρναίικα τραγούδια;

Το ρεμπέτικο. Θα σου το πω όπως το αισθάνομαι εγώ. Είναι το ελεύθερο τραγούδι. Η σχολή του ρεμπέτικου δημιουργήθηκε στον Πειραιά. Είναι το παρθένο και το αυθεντικό ελληνικό τραγούδι, το λαϊκό μας τραγούδι, που δεν έχει καθόλου συστολές και φτιασίδια. Νομίζω είναι ό, τι πιο παρθένο έχει να παρουσιάσει η μουσική μας αυτή την στιγμή, ό, τι πιο αυθεντικό. Χωρίς να υποβιβάζω τα άλλα κομμάτια, διότι η ελληνική μουσική είναι φοβερά πλούσια. Πού χωρίζεται τώρα από την σμυρναίικη μουσική. Το ρεμπέτικο ξεκίνησε στις αρχές του 1900 και ήτανε το πάντρεμα που έγινε από  τους πρόσφυγες που ήρθανε από την Μικρά Ασία. Εκεί μπλέχτηκε. Αυτή είναι η διαφορά με το σμυρναίικο, είναι χρονολογική και το σμυρναίικο είναι «εισαγόμενο». Ή μάλλον όχι… δεν είναι αυτή η σωστή λέξη, διότι και η Μικρά Ασία είναι ελληνική, οπότε να πούμε ότι απλώς είναι διαφορετικής τοποθεσίας. Σαν να λέμε ότι αυτά είναι στεριανά και τα άλλα είναι νησιώτικά. 

• Άρα το ρεμπέτικο έχει ως ρίζα τα σμυρναίικα τραγούδια.

Έτσι. Και όλα έχουν τις ρίζες τους από τα δημοτικά. Δηλαδή, το σμυρναίικο, το ρεμπέτικο και το δημοτικό, το δημώδες, το αστικό της Αθήνας, αλλά και της επαρχίας, ανακατευθήκανε όλα μαζί και γι’ αυτό υπάρχουνε πάρα πολλοί στίχοι παρμένοι από τα δημοτικά και τα σμυρανίικα που είναι στα ρεμπέτικα. Όλα αυτά μαζί είναι ένα αποτέλεσμα και χρονολογικό, γιατί το σμυρναίικο ήταν από το 1800.

• Έχουν έναν αιώνα διαφορά δηλαδή;

Βέβαια. Οι μουσικοί που ήρθαν στην Ελλάδα ήταν φοβερά καταρτισμένοι σαν μουσικοί, είχαν μια παιδεία μουσική,  ενώ οι ρεμπέτες δεν είχαν μουσική παιδεία. Ήτανε αυτοδίδακτοι -ως επί το πλείστον-  και κάποιοι σιγά σιγά, όπως ο Τσιτσάνης που είχε μουσική παιδεία ,άρχισαν. Είχαν έρθει από εκεί μαέστροι, όπου διευθύνανε στουντιατίνες ,διευθύνανε μεγάλες και κλασικές ορχήστρες και σμίξανε οι μουσικές γι’ αυτό έγινε το κόσμημα στην πορεία που βγήκε. Με εξέλιξη τον Τσιτσάνη, τον Μητσάκη, γιατί ο Μάρκος είναι πιο πρωτόγονος, ο ήχος του είναι πιο μπρουτάλ, ας πούμε. Μετά ο Τσιτσάνης έβαλε μέσα πιάνο , βάλανε ορχήστρες, βάλανε βιολιά και κατόπιν το παρέλαβε ο Χιώτης.

• Όπου ο Χιώτης είχε την διαφορά με το είδος του μπουζουκιού…

Ο Χιώτης προσέθεσε – είχε την ιδέα να προσθέσει- μία ακόμα χορδή, από τρίχορδο να το κάνει τετράχορδο, αυτό έκανε ο Χιώτης.

• Στην σύγχρονη απόδοση των «απαγορευμένων» ρεμπέτικων τραγουδιών, παρατηρούμε μιαν αλλοίωση στους στίχους. Γιατί πιστεύεις πως συμβαίνει αυτό;    

Εντάξει, σήμερα δεν τους αλλάζουμε πια. Αλλά παλιά τους αλλάζανε, γιατί ήτανε άλλοι καιροί. Περάσανε δικτατορίες και συνεχίζει ο κόσμος να σοκάρεται. Είναι φοβερό.

• Αλήθεια;

Ναι, δηλαδή εντάξει…

• Για ποιο λόγο; 

Ε, κοίτα. Αυτό τους μάρανε. Άμα θα πούμε ένα τραγούδι με τους αυθεντικούς του στίχους που είναι γραμμένο το 1920. Τέλος πάντων…

• Τόσο παλιά τραγούδια τι έχουν να μας προσφέρουν σήμερα;

Σήμερα τι έχουν να μας προσφέρουν; Δεν έχει να μας προσφέρει το «όσοι γεννούν πρωθυπουργοί όλοι τους να πεθάνουν/ τους κυνηγάει ο λαός για τα κακά που κάνουν»; Για πες μου εσύ. Τι έχει να μας προσφέρει; Είναι πάντα επίκαιρο το ρεμπέτικο. Το λέω πάντα αυτό. Το ρεμπέτικο είναι πάντα στην καθημερινότητά μας, γιατί είναι πάρα πολύ απλοί οι στίχοι ,απλοί, ουσιαστικοί και διαπεραστικοί.

• Και είναι πιο κοντά στον λαό…

Ναι, είναι . Σου λέει κάτι και είναι αυτό που σου λέει. Δεν σου λέει να πας στα σύννεφα σ’ ένα βενζινάδικο και να ανέβει και τέτοιο  και άρμεγε και κούρευε, κατούρα και δεμάτιαζε. Δηλαδή, είναι πολύ ειλικρινείς οι στίχοι. Και απλοί, το απλό δεν το λέω για να το ευτελίσω καθόλου. Αλλά, απλό. Ένα κι ένα δύο,  παπ! «τα ματόκλαδά σου λάμπουν σα τα λούλουδα του κάμπου». Τέλος, άμα σου πει ένας άντρας αυτό, τι άλλο θέλεις να σου πει, δηλαδή; Είναι φοβερό! Ε, ναι!

• Ποιο ήταν το ερέθισμα που σε ώθησε να ασχοληθείς με το ρεμπέτικο;

Το ερέθισμα. Εγώ να σου πω, μεγάλωσα σε μια οικογένεια που ακούγανε Νέο Κύμα, Θεοδωράκη. Δεν ακούγανε καθόλου ρεμπέτικο, να σου πω την αλήθεια. Έμπλεξα με μια παρέα στο γυμνάσιο και εγώ  έπαιζα λίγο κιθάρα, είχα κάνει και μαθήματα πιάνου. Να σου πω, το ερέθισμα και η κεφαλιά που έφαγα ήταν από την Μαρίκα Νίνου. Όταν άκουσα την Μαρίκα Νίνου, είπα εδώ είμαστε. Και ο Στράτος Παγιουμτζής μετά, ο οποίος με ταράζει πάντα. Αυτοί οι δύο τραγουδιστές με ταράζουνε. Μετά από τόσα χρόνια που τα ακούω, που ασχολούμαι και τα λέω ακούγοντάς τους. 

• Εκτός από αυτούς τους δύο ερμηνευτές, ποιοι άλλοι σε επηρεάσανε; Και μουσικοί ή στιχουργοί.

Με απασχόλησε πάρα πολύ ο Άκης Πάνου. Πρόκειται για έναν νεότερο στιχουργό.

• Και ο τελευταίος, νομίζω…

Ε, όχι ο τελευταίος. Εγώ δε λέω για κανέναν ο τελευταίος. Το τραγούδι εξελίσσεται ,συνεχίζεται και υπάρχει.

• Εννοώ για το ρεμπέτικο.

Το ρεμπέτικο δεν μπορεί να είναι με αυτή τη μορφή που ήταν. Αυτοί που είχαν αυτή τη ζωή, αυτή τη ρεμπέτικη ζωή, ήταν περιθωριακοί. Είχανε γκόμενες, είχαν πάθη. Όχι ότι τώρα δε συμβαίνουν αυτά. Συμβαίνουν, απλώς δε θα έβαζα ταμπέλα. Εγώ τα βάζω όλα μαζί στο λαϊκό τραγούδι, το οποίο τρέχει. Υπάρχει ο Κορακάκης, ο Χρήστος Νικολόπουλος, υπάρχουν κι άλλοι συνθέτες οι οποίοι κάνουν πάρα πολύ καλή δουλειά που μπορεί σε 20 χρόνια να λένε «α… αυτοί οι παλιοί». Όπως λέγανε και για τους άλλους.

• Οι νέοι ακούνε Ρεμπέτικα;

Ακούνε πάρα πολύ ρεμπέτικη μουσική και μάλιστα από την τελευταία δεκαετία, που μπήκε  στην ζωή μας το διαδίκτυο πολύ έντονα στην Ελλάδα. Στις άλλες χώρες ήταν  πολύ πιο νωρίς. Ακούνε πάρα πολύ και είναι πάρα πολύ ωραίο, γιατί τώρα μπορούνε να πάρουνε την πληροφορία. Είναι πολύ σημαντικό.

• Εννοείς ότι τώρα μπορούνε να το ψάξουνε…

Ε, βέβαια. Να βρουν τη σωστή πληροφορία. Δηλαδή, εγώ όταν ξεκίνησα να ακούω έπαιρνα βινύλιο. Έκανα φοβερό κόπο να ψάξω να βρω δίσκους. Έπαιρνα έναν δίσκο ο οποίος μέσα είχε βλακείες. Δεν ήξερα ότι πρέπει να ψάξω αυτόν τον τραγουδιστή και ξανά κόπος, κασέτες, αντιγραφές. Κάναμε πολύ κόπο εμείς,  ενώ τώρα γράφεις Μάρκος Βαμβακάρης και σου το βγάζει.

• Ναι, αλλά υπάρχουν και πιο πολλές άχρηστες πληροφορίες σ’ αυτά…

Υπάρχουν, αλλά έχει κανείς και την ευκαιρία να βρει κι αυτό που πρέπει, ενώ εμείς δεν το είχαμε. Δηλαδή, με λίγη καθοδήγηση. Γιατί τώρα τα παιδιά δεν είναι. Ξέρεις, έχουν παίξει και πολύ ρόλο τα Μουσικά Σχολεία. Πάρα πολύ ρόλο, διότι βγήκαν παιδιά που κρατάνε στα χέρια τους  παραδοσιακά όργανα από το σχολείο. Αυτό είναι πολύ σημαντικό!

• Προωθούν το ρεμπέτικο τα σχολεία αυτά;     

Βεβαίως, αφού κάνουνε παραδοσιακά όργανα αναγκαστικά. Κάνουν κανονάκι, κάνουνε μπουζούκι, κάνουνε κιθάρα, κάνουνε ταμπουρά, κάνουν παραδοσιακά ελληνικά όργανα. Αυτά τα όργανα σε παραπέμπουν σε ένα είδος. Δεν μπορεί να παίζεις ταμπουρά και να παίζεις Ρολιγκ Στόουνς. Κατάλαβες; Οπότε τουλάχιστον δημιουργούνε ένα καλό επίπεδο. Εμείς όταν βγήκαμε στην δουλειά, εγώ συγκεκριμένα, που εγώ θεωρούμαι και από τους πιο καταρτισμένους γιατί έπαιζα όργανα , δεν ξέραμε τι μας γινόταν. Με τ’ αυτί ψάχναμε ,μελετάγαμε. Εντάξει, δηλαδή είναι πολύ διαφορετικά. Τώρα το κοριτσάκι από μικρό παίζει κανονάκι. Ξέρεις τι είναι το κανονάκι; Είναι από τα πιο δύσκολα όργανα. Βγήκε από το σχολείο 20 χρονών και είναι έτοιμη με την έννοια  όχι να γίνει όνομα,  αλλά ξέρεις τι είναι να ξέρεις μουσική; Πολύ σημαντικό, διότι λειτουργείς με άλλο τρόπο στην δουλειά σου.

• Άκουγες άλλα είδη μουσικής;

Βέβαια. Άκουγα και ακούω. Ο  Stevie wonder είναι τρελή μου αδυναμία κι’ έχω όλη του την δισκογραφία. Τα πάντα ακούω: Franklin, Huston, άκουγα Cure, U2. Nαι, ακούω απ’ όλα και ακούω και από την ελληνική μουσική. Τώρα παρόλο που έχω οικογένεια και δουλεύω σαν τρελή, πάντα βρίσκω χρόνο για ν’ ακούσω μουσική. Κι απ’ όλα. Σήμερα το πρωί άκουγα στο αυτοκίνητο Ξανθίππη Καραθανάση, προχθές  είχα βάλει έναν παλιό δίσκο μπλουζ. Ό, τι πέσει στα χέρια μου. Η μουσική είναι μία, η καλή και η κακή.

• Υπάρχει καλό και κακό τραγούδι;

Βεβαίως. Υπάρχει πάρα πολύ σαβούρα, παντού.  

• Πώς  ξεχωρίζουμε τη σαβούρα από την ποιοτική μουσική;

Κοίταξε να δεις, αυτό είναι τελείως υποκειμενικό. Αυτό που ακούς εσύ με αυτό που ακούω εγώ,  αυτό που αρέσει σε εμένα με αυτό που αρέσει σε εσένα είναι διαφορετικό. Τώρα εμείς που είναι η δουλειά μας αυτή κι έχουμε  ένα άλλο αυτί από τους άλλους, ακούμε άλλα πράγματα. Δηλαδή, εάν ένας δίσκος είναι κακοπαιγμένος, εάν ο τραγουδιστής είναι φάλτσος. Αυτό όμως που  δεν μ’ αρέσει εμένα, εσένα μπορεί να σου αρέσει. Γι’ αυτό και όλο αυτό το κομμάτι το καλλιτεχνικό είναι πολύ ανασφαλές και τραγουδιστές που βγάλανε πολλούς φόβους, να, έχει να κάνει με αυτό που λέγαμε για τη Μαριώ. Ένας που τρελαίνεται με τη Μαριώ, ένας άλλος μπορεί να πει, ξέρεις, δεν είναι τόσο καλή, γιατί ο καθένας  λειτουργεί με τ’ αυτί του.  Και είναι και το αισθητικό κομμάτι.

• Η γυναίκα στο ρεμπέτικο έχει ιδιαίτερη θέση;

Βεβαίως κι έχει! Πάντα είχε ιδιαίτερη θέση. Ήτανε σαράντα άντρες και μια γυναίκα. Και τώρα όλες οι μπάντες έχουνε γυναίκα πάντα.

• Είναι το ίδιο δύσκολο – με παλιά- για μια γυναίκα να ασχοληθεί επαγγελματικά με αυτό το είδος;

Παλιά η γυναίκα που ανέβαινε να τραγουδήσει ήτανε πουτάνα. Ήτανε συνυφασμένο, ήτανε δεδομένο. Δε θεωρούσανε ότι ήτανε καλλιτέχνης, ή ότι είναι μουσικός. Ξέρω’ γω, ήτανε πολύ διαφορετικά τα πράγματα. Και τώρα δεν μπορώ να σου πω ότι το έχουν ξεπεράσει όλοι, μην φανταστείς. Έχουμε πολλά παραδείγματα, που  εγώ συνάντησα πολλά και διάφορα. Στην πορεία μου με τους συμμαθητές των παιδιών μου, με τους γονείς από τους συμμαθητές των παιδιών μου. Σου λέει αυτή είναι τραγουδίστρια, δεν θέλω να κάνεις παρέα με το παιδί της.

• Κι όμως έρχονται για να σε ακούσουν…

Βεβαίως! Καλά, εντάξει, είναι κι άλλοι που αντιλαμβάνονται τι κάνεις και τι είδος υπηρετείς και σε εκθειάζουν. Ξέρω’ γω, έχει να κάνει αποκλειστικά με την παιδεία και το επίπεδο που έχει ο καθένας για ‘μένα. Ποτέ δεν μπήκα στην διαδικασία εγώ. Τα παιδιά μου εκτιμούν πάρα πολύ αυτό που κάνω. Το θαυμάζουνε και το εκτιμούν, γιατί βλέπουν με τι κόπο  γίνεται και τι δύσκολη είναι αυτή η δουλειά… σε διάφορα επίπεδα. Οπότε…

• Ο ρόλος της μητέρας πώς επηρεάζει την δουλειά σου; 

Πάρα πολύ. Για ’μένα ο πρώτος ρόλος είναι της μαμάς. Εάν με ρωτήσεις τι είναι το πιο σημαντικό που έχω κάνει στην ζωή μου, έχω κάνει τρία παιδιά θα σου πω και ποτέ δεν είπα α, είμαι τραγουδίστρια να μην κάνω άλλο παιδί. Αυτά και η καριέρα μου ποτέ! Έκανα τρία παιδιά και τρέχω σαν τρελή.

• Εάν χρειαζόταν κάποια στιγμή, λόγω των παιδιών, να σταματήσεις την δουλειά σου, θα μπορούσες να το αντέξεις;

Θα μπορούσα. Βεβαίως θα μπορούσα. Άκου λέει! Καταρχήν εγώ δε δουλεύω, δε με αφορά καθόλου να με χειροκροτήσουν και να με δούνε. Μου αρέσει πάρα πολύ να τραγουδάω, να είμαι με ωραίες ορχήστρες και με ωραίες μουσικές. Μου αρέσει η μουσική. Εάν μου’ λεγες τώρα, ξέρεις Κατερίνα, θα παίρνεις 2.000 ευρώ τον μήνα και δε θα πας να ξανατραγουδήσεις, θα’ λεγα πολύ ευχαρίστως και ελάτε στο μπαλκόνι να σας φτιάξω και ένα ωραίο μεζεδάκι,  να τραγουδήσουμε  και να γουστάρουμε για πάρτη μας, γιατί μη φανταστείς ότι πάντα αυτό είναι ευχάριστο. Δηλαδή, εμένα πέθανε ο πατέρας μου και το βράδυ ήμουν στο μαγαζί και τραγουδούσα. Και δεν έπρεπε εσύ που ήσουν από κάτω –που θες να γλεντήσεις- να καταλάβεις ότι εγώ ήμουν στενοχωρημένη. Έπρεπε εγώ να σε κάνω να διασκεδάσεις, γιατί εμένα αυτή είναι η δουλειά μου.

• Η τραγουδίστρια διασκεδάζει το κοινό ή το ταξιδεύει ακόμα και με τον πόνο της;

Κοίταξε να δεις, να σου πω κάτι. Εξαρτάται τι είναι αυτό που πας να υπηρετήσεις την κάθε στιγμή. Δηλαδή, που δουλεύεις; Δουλεύεις σε μια ταβέρνα; Δουλεύεις σε ένα μαγαζί που ο κόσμος βγαίνει Σάββατο να γλεντήσει και να με δει; Κάνεις παράσταση σε ένα θέατρο; Απαιτεί διαφορετικό ρόλο και διαφορετική ψυχοσύνθεση, άλλα πράγματα. Δεν είναι το ίδιο να κάνουμε μια παράσταση. Στο εξωτερικό, ας πούμε, κάνουμε παραστάσεις. Είναι συγκεκριμένο το ρεπερτόριο, συγκεκριμένα στημένο.

• Το κοινό όμως πώς είναι στο εξωτερικό;

Το κοινό είναι άριστο.

• Πιο καλό από το ελληνικό κοινό;

Βέβαια. Να σου πω τι διαφορές έχουνε. Καταρχήν, έχουνε φοβερό σεβασμό για τον καλλιτέχνη. Φοβερό σεβασμό. Δεν μπορείς να φανταστείς! Σου συμπεριφέρονται λες και περπατάς πάνω στο νερό. Ανεξαρτήτως είδους. Δεν τους αφορά, δηλαδή. Εκείνος που έρχεται να δει την παράστασή σου είναι ενημερωμένος για το τι θα παρουσιάσεις, σ’ έχει δει, έχει διαβάσει.

• Κι ας μη καταλαβαίνει τη γλώσσα; 

Ναι, αυτό είναι το πιο ωραίο. Ό τι τους παίρνει πάρα πολύ η μουσική και πλάθει ο καθένας την δικιά του ιστορία για το τραγούδι, ανάλογα με τα συναισθήματα που του δημιουργεί . Μετά έρχονται στο τέλος, που πουλάμε τα CD και κουβεντιάζουμε με τον κόσμο και μας λένε τι έλεγε ρε παιδί μου, ήτανε ερωτικό τραγούδι; Είναι πάρα πολύ ωραίο! Στο εξωτερικό έχουμε άλλη αντιμετώπιση οι μουσικοί και για τις παραστάσεις. Δεν είναι «εεε, Κώστα παίξε το ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας», ξέρω’ γω. Αυτό είναι μια επαφή που έχουμε με τον κόσμο που είναι ωραία, βέβαια. Δεν το συζητώ! Αυτό το interact, να μπορεί ο άλλος να σου ζητήσει ένα τραγούδι. Στο εξωτερικό δεν μπορούν να φανταστούν ότι θα σου ζητήσουν ένα τραγούδι .Αυτό είναι εξωπραγματικό, ότι θα σηκωθεί ο άλλος όρθιος.

• Στο ρεμπέτικο ταιριάζει αυτό το στυλ;

Κοίταξε να δεις, είναι παράσταση. Παρουσιάζουμε διάφορα τραγούδια, τους εξηγούμε τι είναι αυτό, για το κάθε τραγούδι, τι σημαίνει, τι αφορά. Τραγούδια για τα ναρκωτικά, τραγούδια για την ξενιτιά, εκεί είναι τελείως διαφορετικά. Έχουμε κάνει και δυο φορές βραδιές γλεντιού, αλλά με το συγκρότημα αυτό που κάνουμε είναι παραστάσεις.

• Οι Έλληνες τους εξωτερικού;

Οι Έλληνες δεν πολυέρχονται, γιατί οι Έλληνες του εξωτερικού θέλουν γλεντοκόπι. Αυτό που υπηρετεί το συγκρότημα που έχω εγώ, δεν κάνει.

• Δηλαδή δεν έχουν τον ελληνικό τρόπο διασκέδασης;

Κοίταξε, είναι άνθρωποι που ζουν στο εξωτερικό. Η πληροφορία που παίρνουν αυτοί που ζουν χρόνια, είναι από την τηλεόραση. Άρα ,Βανδή, Ρουβάς, Βίσση και σκουπίδια. Χωρίς να θέλω να πω πως αυτοί οι άνθρωποι είναι σκουπίδια. Δεν παίρνουνε όμως τον Μάλαμα, τον Θανάση Παπακωνσταντίνου, την Χαρούλα Αλεξίου. Και πάλι, αυτά τα ονόματα που σου λέω τα ψιλοπαίρνουν. 

• Ούτε Θεοδωράκη ακούνε;

Ο Θεοδωράκης είναι διακοσίων χρονών. Είναι ξεπερασμένος. Ο Θεοδωράκης για τον νέο κόσμο σημαίνει Πολυτεχνείο, θα σου πω στα ίσια, άλλο αν έχει κάνει αριστουργήματα, αν είναι σπουδαιότατος. Το ξέρω κι απ’ τον εαυτό μου. Όταν ήμουν στο σχολείο, έλεγα τι είναι Πολυτεχνείο; Ή ξέρω γω, 25^η Μαρτίου; Εκεί μας πήγαινε ο Θεοδωράκης, πάντα. Τα τραγούδια του είναι συνδεδεμένα, δυστυχώς ή ευτυχώς, με τη Μεταπολίτευση, με την Επανάσταση.

• Επομένως, εξαιτίας της πολιτικοποίησής τους έχουνε χάσει ένα μέρος της μαγείας τους, εν αντιθέσει με το ρεμπέτικο; 

Το γιατί δεν το ξέρω να στο πω. Η αξία του τραγουδιού εμφανίζεται με τον χρόνο. Εγώ άμα σε ρωτήσω ποιο τραγούδι ήταν πέρυσι σουξέ του Ρέμου, θα ξέρεις να μου πεις ποιο ήταν; «Τα ματόκλαδά σου λάμπουν» είναι γραμμένο το 1940. Ξέρεις πόσα χρόνια είναι αυτά; 75. Τι ψάχνεις τώρα; ο χρόνος δείχνει για τον καλλιτέχνη και για το τραγούδι. Για το τι μένει και τι δεν μένει. Μόνο αυτό μπορεί να μας πει. Τίποτε άλλο. 

• Σε έχουνε παρομοιάσει με την Ρόζα Εσκενάζυ. Πώς αισθάνεσαι γι’ αυτό;

Όχι μωρέ, δεν κάνει αυτά να τα λέμε.  Πολύ με τιμάει, αλλά δεν κάνει. Αυτές οι τραγουδίστριες είναι άπιαστες.

• Δεν μπορούν να ξαναεμφανιστούν τέτοιες τραγουδίστριες;

Βεβαίως και μπορούν. Ένα πολύ μεγάλο ταλέντο. Αλλά εντάξει, αυτές είναι άπιαστες.

• Τι ήταν αυτό που τις ξεχώριζε;

Καταρχήν, ήτανε από ψυχής. Είχαν φοβερό ταλέντο από ψυχής. Τώρα βλέπεις τις κοπέλες να τρέχουνε στις δασκάλες φωνητικής. Μην πίνεις ζεστό, το κόκκινο κρασί κλείνει τον λαιμό… έλα μωρέ! Μου λένε μην πίνεις παγάκια. Βρε, άσε με που δε θα πιω καλοκαιριάτικά κρύο τσάι. Δε θα πεθάνουμε κιόλας! Αυτές ήτανε πηγαία ταλέντα, πώς να σου το πω; Όλες αυτές οι τραγουδίστριες, του ρεμπέτικου – τουλάχιστον- δεν είχαν καμία κλασική παιδεία, δεν είχε καμία τρέξει στους δασκάλους.

• Παίζει ρόλο και η ιστορική περίοδος στην οποία ζήσανε;

Τι εννοείς;

• Δηλαδή οι δυσκολίες και οι συνθήκες στις οποίες έζησαν, τις επηρέασαν; Ενώ εμείς είχαμε περισσότερες ευκολίες.

Σίγουρα παίζει ρόλο. Καταρχήν, να σου πω κάτι. Αυτές τραγουδούσαν σκέτα. Σκέτα, εννοώντας χωρίς μικρόφωνα και τέτοια. Αυτές οι μπάντες ξεκίναγαν στις οκτώμιση το βράδυ που έπεφτε ο ήλιος και τελειώνανε την άλλη μέρα στις οκτώ το πρωί. Και δουλεύανε τόσες ώρες χωρίς μικρόφωνα. Μιλάμε για άλλη κατηγορία πια. Μέσι, Ρονάλντο, άλλη κατηγορία. Μην το ψάχνεις.

Το οποίο διαρκούσε και την άλλη μέρα το ίδιο.

• Μπορεί αυτό να γίνει σήμερα;

Δε νομίζω, δεν υπάρχει τέτοιο δείγμα πουθενά αυτή τη στιγμή. Και στο λέω υπευθύνης μου.

• Πώς αισθάνεσαι όταν ανεβαίνεις στην σκηνή να τραγουδήσεις;

Πάντα αισθάνομαι λίγο τρακ, αν και έχω φοβερή αυτοπεποίθηση. Αυτός είναι ο χαρακτήρας μου. Όχι ότι αισθάνομαι ότι είμαι πολύ καλή, αλλά γιατί αισθάνομαι όταν ξεκινάω να κάνω κάτι ότι το ξέρω να το κάνω, το’ χω δουλέψει, δηλαδή.

• Είναι δουλειά αυτό που κάνεις;

Δεν μπορώ να σου πω ψέματα. Πολλές φορές ξεκινώντας, το βλέπω σαν δουλειά. Φεύγοντας από το σπίτι, ενώ όλη την μέρα έχω μαγειρέψει, έχω πλύνει, τους έχω βάλει για ύπνο, τους έχω νταντέψει, έχω πρωινή δουλειά εγώ. Δουλεύω το πρωί κανονικά, οπότε όταν καταλήξω να φύγω και πάει 11 η ώρα κι εγώ είχα φοβερή μέρα πριν  από αυτό, λέω ωχ πού πάω τώρα εγώ; Να πέσω να κοιμηθώ. Όμως, μετά το δεύτερο τραγούδι έχει τελειώσει.

• Και το άλλο πρωί δουλεύεις;

Ναι, πολλές φορές. Εντάξει, δεν υπάρχει δουλειά πια όπως παλιά που δουλεύαμε κάθε μέρα. Τώρα δουλεύουμε Παρασκευοσάββατα. Παλιά, ας πούμε, εγώ δούλευα 7 μέρες την εβδομάδα. Παρακαλούσα να πάρω μια μέρα ρεπό. Τώρα δεν ισχύει αυτό.

• Εάν αποφασίσει ένας νέος καλλιτέχνης να ασχοληθεί με αυτό το είδος τραγουδιού, πόσο δύσκολο είναι να ξεκινήσει την δισκογραφική του καριέρα;

Κοίταξε, δισκογραφική καριέρα αυτή τη στιγμή σημαίνει ότι έχει λεφτά και κάνει μόνος του έναν δίσκο. Παραγωγοί, κάποιος να βρεθεί μπροστά, να σου πει εγώ σου πληρώνω στούντιο, μουσικούς και να κάνεις δισκογραφία, δεν υπάρχει. Δηλαδή, αυτό το έχουνε πολύ μεγάλες κατηγορίες και πάλι υπό προϋποθέσεις. Για παράδειγμα, κυκλοφόρησε τώρα ένας δίσκος του Γιώργου Μαργαρίτη στον οποίο κάνω εγώ φωνητικά. Ο δίσκος αυτός πουλήθηκε κατευθείαν σε μια εφημερίδα. Δηλαδή, τα λεφτά της παραγωγής τα πήραν κατευθείαν από μια εφημερίδα. Κατάλαβες; Δηλαδή, δεν είπε ένας είμαι παραγωγός στο τάδε και πιστεύω σε’ σένα και θα σε υποστηρίξω. Δεν υπάρχει αυτό πλέον.

• Μπορεί να ζήσει ο καλλιτέχνης από αυτό;

Δύσκολα. Εδώ δεν μπορούν οι καλλιτέχνες που είναι πιο γνωστοί. Εγώ, ας πούμε ,φέτος το καλοκαίρι έχω πάρα πολύ λίγες συναυλίες. Δεν το επιδίωξα και δεν ενέδωσα στο οικονομικό κομμάτι, έλα να πάρετε από 50 ευρώ και από 100 ευρώ. Δεν ενέδωσα. Γιατί έχω την πολυτέλεια της πρωινής δουλειάς και μπορώ να πω όχι. Και το όχι, σ’ αυτή την δουλειά, φέρνει πάρα πολλά ναι, να ξέρεις. Ο κόσμος είναι και λίγο ανώμαλος. Δεν θέλει να του λες όχι, εάν του λες όχι, ζορίζεται. Όμως είναι πάρα πολύ δύσκολο να επιβιώσεις από αυτή την δουλειά μόνο. Έχει πάρα πολύ κόσμο, έχουνε βγει πάρα πολλά νέα παιδιά τα οποία το κάνουνε για το κέφι τους και πάνε και παίρνουνε- από εκεί που θα έπαιρνε κάποιος 40 και 100- πάνε και παίρνουνε 30 και ρημάζουνε όλη αυτή την προσπάθεια που κάνουμε τόσα χρόνια ώστε να έχουμε τα μεροκάματα και τα budget κάπου σε ένα συγκεκριμένο σημείο. Τα αφεντικά έχουνε αλλάξει πάρα πολύ, γιατί δεν είναι όπως παλιά που έλεγε εγώ πάω να παίξω με την Τσιρίδου, παραδείγματος χάριν, η οποία έχει κάνει αυτό κι αυτό. Δεν έχουνε αυτή την πληροφορία πλέον και την γνώση. Έλα μωρέ εσύ εδώ, έλα, πάρε 50  ή δεν έχει δουλειά. Εγώ δεν συμβιβάζομαι με αυτό, δεν το κάνω στον εαυτό μου. Έχω δουλέψει πάρα πολλά χρόνια για να το ανεχτώ. Και σαν χαρακτήρας, δηλαδή. Δεν είμαστε όλοι ίσα. Και δεν το λέω για τα ταλέντα. Δεν έχουμε όλοι την ίδια πορεία, δεν έχουμε διαγράψει τα ίδια χιλιόμετρα.  Ούτε τις ίδιες συνεργασίες. Εγώ κάθισα δίπλα στον Γκολέ την πρώτη φορά που ξεκίνησα να δουλεύω μαζί του για έναν μήνα και δε μ’ άφηνε να τραγουδήσω, δε μ’ άφηνε. Μου έλεγε κάτσε, καθόμουνα κι εγώ. Εγώ και μόνο που καθόμουνα δίπλα του, που ήμουνα εκεί μ’ αυτή την ορχήστρα, το θεωρούσα πολύ μεγάλη τιμή. Που υπήρχα σ’ αυτό το κομμάτι το μουσικό κι εγώ σαν οντότητα. Κι ένα βράδυ, καθόμουνα εγώ εκεί που καθόμουνα γιατί ήμουνα μικρή,19 χρονών, χάζευα και γυρνάει και μου λέει θα μπεις σε αυτό το ρεφραίν ανάποδα, αντίστροφα στη δεύτερη φωνή. Αυτό μου είπε, τίποτα άλλο. Μου λέει θα τα καταφέρεις; Τα καταφέρνεις; Είσαι μάγκας να μου κάνεις φωνητικά; Εγώ τα κατάφερα, γιατί εντάξει, ασχολούμαι πάρα πολύ και όλη τη νύχτα ήμουνα σφουγγάρι. Πώς να σου το πω; Με αιφνιδίασε, αλλά τα κατάφερα. Ε, και μετά τέλος. Την άλλη μέρα μου είπε θα μου κάνεις φωνητικά σε όλα τα τραγούδια που έχουνε φωνητικά. Με τέσταρε, πώς να σου το πω. Θέλω να σου πω ότι δεν έχουνε κάνει όλοι την ίδια πορεία, δεν μπορώ να συγκριθώ εγώ με ένα κορίτσι 20 χρονών και 25. Όχι γιατί είμαι καλύτερη, αλλά γιατί είμαι εμπειρότερη. Κι εγώ δε συγκρίνω τον εαυτό μου. Μου λένε α, εσύ… Τι είμαι με τη Νάντια Καραγιάννη; Λέω ρε παιδιά,  μη με συγκρίνετε με αυτές τις γυναίκες. Είναι και 20 χρόνια μεγαλύτερές μου και οι δύο και δεν είναι ωραίο  να συγκρινόμαστε. Ο καθένας είναι αυτό που είναι, ο καθένας έχει το δικό του κομμάτι να δώσει . Άμα έχουμε την αυτοπεποίθησή μας, υπάρχει χώρος για να αφήσουν κάτι. Αυτό είναι το σημαντικό. Να βλέπεις το big picture, που λέμε…

• Συνεχίζεις να μαθαίνεις μέσα από τη δουλειά σου;

Βέβαια, πάρα πολύ! Και μάλιστα λόγω της οικογένειας και της πρωινής δουλειάς αισθάνομαι ότι έχω μείνει πάρα πολύ πίσω. Μελετάω μέσα στ’ αυτοκίνητο, όπου βρω! Μαγειρεύοντας… Δεν έχω τον χρόνο. Πιστεύω αν είχα τον χρόνο σαν μονάδα, εάν επέλεγα να αφιερωθώ σ’ αυτό, θα τα’ χα πάει πολύ καλύτερα.

•  Σταματάει ποτέ ο καλλιτέχνης να μαθαίνει;

Όποιος νομίζει ότι ξέρει. Κι’ αυτό δεν είναι για τους καλλιτέχνες μόνο, είναι για τους πάντες. Εγώ όσα περισσότερα μαθαίνω, τόσα λιγότερα νομίζω ότι ξέρω. Και με τα βιβλία αυτό παθαίνω, όσο πιο πολύ διαβάζω… Καλά, αυτό δεν το είχα διαβάσει και μου ανοίγει άλλη πόρτα. Έτσι είναι και με όλα εγώ πιστεύω, δεν είναι μόνο με την μουσική. Όποιος νομίζει ότι ξέρει , δεν ξέρει τίποτα. Αυτό είναι κανόνας για όλους. Πολλές φορές το βλέπεις και στους ποιητές και σ’ αυτά.

• Έχεις συμμετάσχει και σ’ ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή της Εσκενάζυ, το «Καναρίνι μου γλυκό». Θέλεις να μας μιλήσεις λίγο γι’ αυτό;

Ναι. Θα σου τα πω και λίγο σκληρά. Μας ξεφτιλίσανε, να πούμε. Αντί να το κάνουνε οι Έλληνες, το κάνανε οι Εβραίοι. Ήτανε πάρα πολύ ωραίο, καταπληκτικό.Δεν το λέω  άσχημα, ξέρεις… προς Θεού! Τα παιδιά είναι όλοι φίλοι, αλλά για μια τραγουδίστρια που έζησε και μεγαλούργησε στην Ελλάδα, ήρθανε εισαγόμενοι τέτοιοι να κάνουνε ντοκιμαντέρ. Και το κάνανε όπως το φανταστήκανε αυτοί, όπως το προωθήσανε αυτοί. Ωραία ήτανε, εντάξει. Μη φανταστείς ότι είχαμε πολύ μεγάλη συμμετοχή. Εμάς μας χρησιμοποιήσανε για να τραγουδήσουμε. Αυτό έγινε ουσιαστικά. Βέβαια, τα παιδιά, προς θεού, μας τιμήσανε, μας βάλανε στον δίσκο, στο soundtrack.

•  Ποιος ήταν ο μεγαλύτερός σου δάσκαλος;             

Νομίζω ο Μπάμπης ο Γκολές. Ο Μπάμπης, παρόλο που ήταν μια ιδιαίτερη περίπτωση ανθρώπου, είναι πραγματικά ένας σπουδαίος καλλιτέχνης. Φοβερά ταλαντούχος και να σου πω έμαθα γιατί δε χάριζε κάστανα, που λέμε. Δηλαδή, έπρεπε να το κερδίσεις, ενώ υπήρχαν πολλοί που το γύριζαν στο γκομενικό. Εγώ ήμουνα πιτσιρίκα, ομορφούλα ξέρω’ γω. Σε πλευρίζανε, σε κάνανε. Ο Μπάμπης, ήτανε στυγνός. Σου’ λεγε για να είσαι δίπλα μου να δουλεύεις σ’ ένα μαγαζί… Να σου πω ένα παράδειγμα, είχαμε δεκατετραμελή ορχήστρα. Όταν ανέβαινε ο Γκολές έλεγε θα τους κλείσεις όλους, θα είναι πάνω και θα κάθονται, αλλά δε θα είναι στον ήχο. Και θα παίζει μονάχα αυτός αυτός κι αυτός μαζί μου. Από την δεκατετραμελή ορχήστρα είχε τρία άτομα. Σου λεγε εγώ θα παίξω με αυτούς που κάνουνε, δεν έκανε παραχώρηση.  Βέβαια, με πολλούς σπουδαίους έχω συνεργαστεί. Πιο αγαπημένος μου είναι ο Γιώργος ο Ξυντάρης. Ο Αγάθωνας κι αυτός είναι πολύ καλός δάσκαλος, είναι πολύ ειλικρινής. Ο Μπάμπης δε θα σου λεγε μην κάνεις αυτό, ο Μπάμπης περίμενε να το πιάσεις. Ενώ ο Αγάθωνας θα σου’ λεγε Κατερίνα… Και μου’ χει πει, επανειλημμένως, γιατί έχουμε κάνει δισκογραφία μαζί, εδώ μην το κάνεις έτσι, εδώ κάνε έτσι. Ξέρει ότι θα τον ακούσω και τον σέβομαι πάρα πολύ. Και θα το προσπαθήσω να το κάνω αυτό που μου δείχνει. Και θα το καταφέρω κιόλας.

Τώρα είχα πάρα πολλές συνεργασίες. Καταπληκτική ήταν, ας πούμε, η Δούκισσα. Καταπληκτική, μια πολύ μεγάλη κυρία. Θεός σχωρέσ’ την, τη γυναικούλα! Ο Τάκης Μπίνης. Έχω δουλέψει με όλους τους παλιούς, δηλαδή, δε νομίζω ότι υπάρχει κάποιος που να μην έχω δουλέψει μαζί του. Τουλάχιστον, όσους πρόλαβα ζωντανούς. Είχα την τύχη…

*Για πληροφορίες μπορείτε να επισκεφτείτε την ιστοσελίδα της ομάδας της Κατερίνας Τσιρίδου kompania: http://www.kompania.gr/el