Γιανινά Ντεκουτίτε, Ποιήματα

Γιανινά Ντεκουτίτε

Ποιήματα

μετ. Γιώργου Χαβουτσά

Εκδόσεις Περισπωμένη, 2013

Του Γιώργου Λίλλη*

Οι εκδόσεις Περισπωμένη και ο μεταφραστής Γιώργος Χαβουτσάς μας επέτρεψαν να γνωρίσουμε μια πολύ καλή ποιήτρια από την Λιθουανία. Την Γιανινά Ντεκουτίτε. Ο τόμος που εκδόθηκε πριν λίγο καιρό στα Ελληνικά, με τίτλο Ποιήματα, ανθολογεί ένα μεγάλο μέρος του έργου της ποιήτριας από όλες τις ποιητικές συλλογές που εκείνη έκδωσε από το 1959 ως το 1990, την χρονιά που πέθανε από καρκίνο σε ηλικία 62 χρονών.

Διαβάζοντας τα ποιήματα της Ντεκουτίτε, εισχωρώ σ΄ έναν κόσμο όπου η φύση κυριαρχεί μέσα στην ανθρώπινη υπόσταση. Ο άνθρωπος προσδιορίζεται μέσα στον κόσμο. Γίνεται ένα με την φύση. Αναζητώντας την αλήθεια:

Στην πηγή τα ρεύματα είναι ζωντανά...

Δεν ρωτώ για που κυλούν.

Λιώνω στην πλωτή σκιά των δέντρων,

Τυλίγομαι το τρεμάμενο τραγούδι των πουλιών.

Η Ντεκουτίτε άρχισε να γράφει ποιήματα σε ηλικία 10 ετών. Ο πατέρας της σκοτώθηκε το 1942 στη διάρκεια της κατοχής της Λιθουανίας από την Ναζιστική Γερμανία. Μετά τον θάνατό του, έμεινε για καιρό με την αλκοολική μητέρα της, βιώνοντας μαζί της μια εξαιρετικά προβληματική σχέση. Έκδωσε την πρώτη της ποιητική συλλογή το 1959 κι έκτοτε, άλλες εννιά μέχρι τον θάνατό της.

Η λυρική της φωνή, αυθεντική, καθάρια, συγκεκριμένη, ενώνει, σαν κομμάτια ενός παζλ, τα γεγονότα που σημάδεψαν την ζωή της. Αν κάποιος διαβάσει τα ποιήματα σαν μια αυτοβιογραφία, διακρίνει, πως η ποιήτρια, καθρεφτίζει την ψυχή της μέσα στο έργο της, δημιουργώντας μια αυθεντική μυθική χώρα, όπου καθρεφτίζεται ο εσωτερικός κόσμος της και κατ΄ επέκταση όλος ο κόσμος που την περιβάλει.

Αυτή είναι η μαγεία της ποίησης. Ενώνει μυστικά τον αναγνώστη με τον ποιητή. Δεν υπάρχει παρά ο ένας και μοναδικός δρόμος προς την ειλικρίνεια και την αυθεντικότητα:

Κρατιέμαι από

κάθε φευγαλέο δευτερόλεπτο, το σφίγγω

στην γροθιά μου να μην φύγει.

Ή αλλού:

Δεν θέλω την μικροευτυχία

δεν θέλω τον ασήμαντο πόνο.

Αναγνωρίζω πως γοητεύτηκα από την αμεσότητά της. Από το γλωσσικό της σύμπαν, που έχει τις καταβολές του στους μεγάλους λυρικούς του παρελθόντος. Η Ντεκουτίτε είναι μια σπουδαία ποιήτρια, γιατί δεν μένει στο εγώ αλλά στο εμείς. Οι τρόπος που γράφει είναι πανανθρώπινος, οι εικόνες της αρχέτυπες. Ο Δον Κιχώτης, ή η Σταχτοπούτα, πρόσωπα που πρωταγωνιστούν τα ποιήματά της, όπως η Κασσάνδρα και η Αντιγόνη, έρχονται να πλαισιώσουν τον προσωπικό της μύθο, σαν πρότυπα μιας χαμένης αθωότητας, ή ενός κρυμμένου κοσμοειδώλου.

Είναι αλήθεια πως δεν γνώριζα ως σήμερα την ποίηση της και γι΄ αυτό είμαι χαρούμενος που ανακάλυψα μια ποιήτρια η οποία μιλάει κατευθείαν στην καρδιά, με στίχους οι οποίο μετουσιώνουν την ομορφιά σ΄ έναν κόσμο που ολοένα και φθίνει μες στην ασχήμια του:

Είναι εύκολο να φεύγω την αυγή

Με την ευωδιά των φύλλων και με την δροσιά

Ένας άσπρος δρόμος κυματίζει μπροστά μου

Τα δέντρα ψιθυρίζουν “Καλώς την”.

*Ο Γιώργος Λίλλης γεννήθηκε στη Γερμανία το 1974. Ένα χρόνο αργότερα με την οικογένειά του εγκαθίσταται στην Ελλάδα. Στην αρχή στην Αθήνα και μετά στο Αγρίνιο, τόπο καταγωγής του, μέχρι την επιστροφή στη Γερμανία το 1996 όπου ζει και εργάζεται από τότε. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα γερμανικά κι έχουν παρουσιαστεί σε περιοδικά και ανθολογίες του εξωτερικού. Μεταφράσεις, ποιήματα και δοκίμιά του έχουν δημοσιευτεί και σε διάφορα ελληνικά λογοτεχνικά περιοδικά (Ποίηση, Μανδραγόρας, Δέντρο, Ακτή, Γραφή). Επιμελείται ραδιοφωνικές εκπομπές στη Γερμανία στις οποίες παρουσιάζει Έλληνες ποιητές και μουσικούς (μεταξύ άλλων τους Νίκο Καββαδία, Νικόλα Άσιμο και Μίκη Θεοδωράκη). Έχει μεταφράσει στα ελληνικά Βισλάβα Σιμπόρσκα, Έριχ Φριντ, Λι Τάι Πε καθώς και Ινδιάνους ποιητές.
Έργα του:Μικρή διαθήκη (ποιήματα, 2012), Ίχνη στο χιόνι (μυθιστόρημα, 2012) Τα όρια του λαβυρίνθου (ποιήματα, 2008), Στο σκοτάδι μετέωρος (ποιήματα, 2003), Η χώρα των κοιμώμενων υδάτων (ποιήματα, 2001), Το δέρμα της νύχτας (ποιήματα, 1999).